อารยธรรมขอมโบราณในเมืองไทยที่เราคุ้นชินกันส่วนมากจะมาในรูปแบบของสถาปัตยกรรมสิ่งปลูกสร้าง ปราสาทอันยิ่งใหญ่ตระการตาตามแหล่งโบราณคดีต่างๆ ซึ่งส่วนมากจะพบเห็นได้หลายแห่งในภาคอีสานของเมืองไทย แต่รู้หรือไม่ว่าทางภาคตะวันออกของไทยเราก็มีแหล่งอารยธรรมของขอมโบราณอยู่ด้วย ที่ปราสาทสด๊กก๊อกธม จังหวัดสระแก้ว

ที่นี่คือปราสาทขอมโบราณที่มีอายุเกือบ 1,000 ปี สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 2 (พุทธศักราช1593- 1609) เพื่อประทานแด่พระราชครูที่ลาสิกขาจากสมณเพศที่มีนามว่า “ศรีชเยนทรวรมัน”หรือ นามเดิมว่า “สทาศิวะ”โดยที่พระครูผู้นี้มีศักดิ์เป็นพระชามาดาของพระเจ้าสูรยวรมันที่ 1 อีกทั้งยังเป็นผู้ประกอบพิธีบรมราชาภิเษกถวายแด่ พระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 2

ตัวปราสาทยังคงสภาพความสมบูรณ์อยู่มากแม้จะผ่านเวลามาอย่างเนิ่นนาน กลายเป็นแหล่งเรียนรู้และแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ที่ทรงคุณค่าของเมืองสระแก้ว

แต่น่าเสียดายว่าที่แห่งนี้ไม่เป็นที่รู้จักมากนัก ทั้งที่จริงแล้วตัวปราสาทยังคงมีความสมบูรณ์และวิจิตรงดงาม ยังคงหลงเหลือศิลปะขอมโบราณให้เราได้เห็นกัน ทั้งบารายหรืออ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ หรือจะเป็นตัวปราสาทที่ประกอบด้วยอาคารสำคัญ คือ ปราสาทประธาน บรรณาลัย 2 หลัง ล้อมรอบด้วยระเบียงคดและกำแพงแก้ว อาคารทั้งหมดก่อสร้างด้วยหินทรายและศิลาแลง ซึ่งตกแต่งพื้นผิวในพื้นที่สำคัญด้วยการแกะสลักลวดลายลงบนเนื้อหินเป็นภาพเล่าเรื่องราวในศาสนาพราหมณ์ฮินดูและลายพันธุ์พฤกษาเทียบเคียงได้กับศิลปกรรมในวัฒนธรรมเขมรโบราณ แบบคลังผสมกับบาปวน กำหนดอายุได้ในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 16 สร้างขึ้นเนื่องในศาสนาพราหมณ์ลัทธิไศวนิกาย ศิลปะขอมแบบคลัง – บาปวน

หากใครมีโอกาสได้มาเยือนมาเที่ยวสระแก้วเราอยากให้ทุกคนได้ลองมาสัมผัสมาเห็นความยิ่งใหญ่ตระแการตาของปราสาทแห่งนี้กันดูสักครั้ง เป็นแหล่งอารยธรรมที่มีมนต์ขลังและงดงามจริงๆ