หลายคนที่เคยคิดว่า อุตรดิตถ์ เป็นเมืองทางผ่าน ขอบอกเลยว่าไม่ใช่เลยค่ะ เพราะที่นี่มีที่เที่ยวและสถานที่สำคัญๆ มากมาย ว่าแล้ววันนี้เราจะพาไปชม ที่เที่ยวอุตรดิตถ์ ฉบับสายบุญพร้อมๆ กัน ที่ วัดพระฝาง หรือ วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ วัดสวยเก่าแก่เกือบ 900 ปี ตั้งแต่สมัยสุโขทัย อีกทั้งยังเป็นวัดที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์อีกด้วย

วัดพระฝาง หรือชื่อเต็มว่า วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ วัดสวยเก่าแก่ของจังหวัดอุตรดิตถ์ ที่สร้างขึ้นมาตั้งแต่สมัยอาณาจักรสุโขทัย โดยพบหลักฐานตามทะเบียนวัดระบุว่า สร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ.1700 ซึ่งเป็นก่อนสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราชค่ะ ทำให้นอกจากที่นี่จะเป็นวัดเก่าแก่คู่บ้านคู่เมืองแล้ว ยังเป็นโบราณสถานศูนย์กลางเมืองฝางสวางคบุรีแห่งเดียวที่ยังหลงเหลืออยู่อีกด้วย มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มากเลยทีเดียว

ภายในวัดมีโบราณสถานที่น่าสนใจคือ พระธาตุเจดีย์ ซึ่งประดิษฐาน พระบรมสารีริกธาตุ เป็นที่สักการะบูชาของชาวเมือง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี และมีหลักฐานยืนยันว่าเป็นพระบรมธาตุศักดิ์สิทธิ์สำคัญของอาณาจักรมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยอีกด้วยค่ะ ซึ่งพระมหาธาตุองค์นี้ได้รับการเคารพนับถือว่าเป็นพุทธปูชนียสถานสำคัญของอาณาจักรคู่กับ รอยพระพุทธบาท สระบุรี อีกด้วย

สถาปัตยกรรมแต่เดิมของพระธาตุเจดีย์สันนิษฐานว่า เป็นเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์แบบสุโขทัย และคาดว่าเปลี่ยนมาเป็นทรงลังกาในสมัยพระเจ้าบรมโกศ ภายหลังองค์เดิมมีความชำรุดทรุดโทรมไปมาก จึงได้มีการบูรณะใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 4

นอกจากนี้ วัดพระฝาง ยังมี อุโบสถมหาอุด ซึ่งมีสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาที่มีเอกลักษณ์ แต่เคยเป็นที่ประดิษฐาน พระพุทธรูป พระฝาง พระพุทธรูปปางมารวิชัย ทรงเครื่องจักรพรรดิราช ศิลปะในสมัยอยุธยา ซึ่งเป็นพระพุทธรูป ทรงเครื่องกษัตริย์ ที่สวยที่สุดในโลก และในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้มีการอัญเชิญ องค์พระฝาง ประดิษฐานบนบุษบกหน้าพระวิหารสมเด็จ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม ในกรุงเทพฯ

วัดพระฝาง สร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ.1700 ตามทะเบียนวัด และได้ปรากฏชื่ออยู่ในศิลาจารึกหลักที่ 2 กล่าวถึง พระมหาเถรศรีศรัทธา ซึ่งเชื่อว่าเป็นหลานของ พ่อขุนผาเมือง ว่าก่อนที่ท่านจะเดินทางไปจาริกแสวงบุญที่ลังกา ในสมัยพญาเลอไท ได้แวะมานมัสการพระธาตุวัดพระฝาง แล้วจึงเดินทางต่อไปยังเมืองแพร่ ลำพูน และลงเรือที่อ่าวเมาะตะมะไปลังกาอีกด้วย

นอกจากนี้ ยังมีการกล่าวถึง วัดพระฝาง ถึงความศรัทธาของคนสยามต่อ พระทันตธาตุเมืองพระฝาง ในจดหมายเหตุ ลา ลูแบร์ อัครราชทูตของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศส ซึ่งเข้ามาทูลพระราชสาส์นในปลายรัชสมัย สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ในปี พ.ศ.2230 ทำให้สามารถสันนิษฐานได้ว่า พระบรมธาตุเมืองฝาง มีความสำคัญในสมัยนั้นนั่นเองค่ะ

วัดพระฝางมีความสำคัญอย่างมากในปี พ.ศ.2310 ปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา เนื่องจากเป็นศูนย์กลางของชุมชนพระฝาง ซึ่งมี เจ้าพระฝาง (เรือน) เป็นผู้นำชุมนุม และเป็นชุมนุมสุดท้ายที่ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงรวบรวมเป็นอาณาเขตเดียวกันกับกรุงธนบุรี เมื่อปี พ.ศ.2313 ทำให้ที่นี่มีความสำคัญอย่างมากในทางประวัติศาสตร์ของไทย