อุทยานแห่งชาติภูพาน มีเนื้อที่ประมาณ 415,439 ไร่ หรือ 664.70 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่อำเภอพรรณานิคม อำเภอเมือง อำเภอกุดบาก อำเภอภูพาน จังหวัดสกลนคร และอำเภอสมเด็จ อำเภอห้วยผึ้ง จังหวัดกาฬสินธุ์ นับเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 7 ของประเทศ ในอดีตพื้นที่ป่าของอุทยานฯ ภูพานเคยเป็นสมรภูมิรบในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และยังเป็นแหล่งสะสมอาวุธยุทโธปกรณ์ที่ใช้สำหรับต่อต้านทหารกองทัพญี่ปุนด้วย
อุทยานฯ ภูพานตั้งอยู่ในเขตเทือกเขาภูพาน มีลักษณะเป็นภูเขาหินทราย มีความสูงอยู่ระหว่าง 200-567 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ประกอบไปด้วยภูนางงอย ภูมะแงว ภูน้อย ภูเพ็ก โดยมีภูเขียวซึ่งอยู่ในเขตจังหวัดกาฬสินธุ์เป็นจุดที่สูงที่สุดในเขตอุทยานฯ มีความสูงถึง 567 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง และยังเป็นแหล่งต้นน้ำลำธารสำคัญและห้วยต่างๆ ทั้งห้วยเลา ห้วยอีโคก ห้วยยาง ห้วยเวียงไพร ห้วยขี้นก ห้วยโคก ห้วยวังถ้ำ ห้วยผึ้ง ห้วยอีดอน น้ำลูนตอนบน ห้วยทราย และห้วยนาจาน ซึ่งจะไหลลงสู่แม่น้ำสำคัญๆ ทั้งหมด 4 สาย ทั้งแม่น้ำลูน แม่น้ำพุง ลำน้ำยัง และหนองหาร ภายในพื้นที่อุทยานฯ ภูพาน ยังมีสัตว์ป่าอาศัยอยู่ไม่น้อย กว่า 162 ชนิดเลย ทั้งช้างป่า กวางป่า เก้ง หมูป่า ค่างแว่นถิ่นเหนือ หมีหมา ชะมดแผงสันหางดำ ลิงกัง อ้นเล็ก นากใหญ่ขนเรียบ กระจ้อน ค้างคาวขอบหูขาว นกชนิดต่างๆ รวมถึงสัตว์เลื้อยคลาน และปลาน้ำจืดหลายชนิดด้วย
บริเวณที่ทำการอุทยานฯ ภูพาน ถูกตกแต่งให้เป็นเพียงสถานที่พักผ่อนหย่อนใจเท่านั้น ที่นี่มีเพียงบ้านพัก ลานกางเต็นท์ ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว และค่ายพักแรมเยาวชนเท่านั้น โดยมีสถานที่เที่ยวเด่นเพียงแห่งเดียวคือ ผานางเมิน ลักษณะเป็นผาหินทอดตัวยาวประมาณ 50 เมตร สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 300 เมตร เป็นจุดชมพระอาทิตย์ตกที่สวยงามที่สุดของอุทยานฯ ภูพาน สถานที่เที่ยวเด่นของอุทยานฯ ภูพานส่วนใหญ่จะอยู่ริมถนนสายอำเภอภูพานมุ่งหน้าไปยังตัวเมืองจังหวัดสกลนคร คุณสามารถสอบถามข้อมูลจากศูนย์บริการนักท่องเที่ยวก่อนได้
ระหว่างทางมีน้ำตกปรีชาสุขสันต์ สายน้ำที่ไหลเอื่อยผ่านลานหินยาวประมาณ 15 เมตรนั้นสวยงาม ไม่ไกลจากกันจะพบ น้ำตกคำหอม เป็นน้ำตกที่มีสภาพป่าแวดล้อมสมบูรณ์มาก ทั้งสองน้ำตกเที่ยวได้เฉพาะฤดูฝนเท่านั้น ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ไปประมาณ 5 กิโลเมตร จะถึงถ้ำเสรีไทย เป็นแหล่งสะสมอาวุธยุทโธปกรณ์ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ของขบวนการเสรีไทย ขับรถมาเรื่อยๆ จะผ่านถนนที่สวยที่สุดเส้นหนึ่งของประเทศไทย ด้วยความคดเคี้ยวสวยงามของถนนจึงถูกตั้งชื่อว่า โค้งปิ้งงู มีการตกแต่งสวนไม้ดอกไม้ประดับและมีหลักกิโลเมตรที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทยให้ชมด้วย บนถนนโค้งปิ้งงู ยังมีพระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ สามารถขับรถเข้าไปชมความงามได้ ขับรถไกลอีกหน่อยในพื้นที่หน่วยพิทักษ์อุทยานฯ ภูพาน หน่วยเวียนไพร ที่ภพ. 9 มี สะพานหินธรรมชาติ ลักษณะคล้ายซุ้มประตูสวยงาม น่ามหัศจรรย์มากให้แวะชม ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ประมาณ 59 กิโลเมตร ยังมีพระธาตุภูเพ็ก ตั้งอยู่บนยอดเขาภูเพ็กตามบันไดขึ้นไปประมาณ 491 ขั้น ลักษณะเป็นปราสาทหินทรายสมัยขอมบายน แต่ยังสร้างไม่เสร็จ จุดเด่นอยู่ที่ด้านหลังของพระธาตุภูเพ็ก ยังเป็นจุดชมวิวที่สวยงามไม่แพ้ผานางเมินเลย
